คิดจะทำอิบาดัต สิ่งแรกที่ต้องถาม คือ ใครสั่งให้ทำ และคำสั่งมีความถูกต้องแค่ไหน เพราะภาวะดั้งเดิมของอิบาดัต เป็นสิ่งต้องห้าม ยกเว้นสิ่งที่ปรากฏในชะรีอะฮ์ด้วยหลักฐานที่ถูกต้องและชัดเจน
คิดจะทำอาดัต (เรื่องดุนยา) สิ่งแรกที่ต้องถาม คือ ชะรีอะฮ์ห้ามหรือไม่ เพราะภาวะดั้งเดิมของอาดัตเป็นสิ่งที่กระทำได้ ยกเว้นสิ่งที่ชะรีอะฮ์ห้ามด้วยหลักฐานที่ถูกต้องและชัดเจน
อิสลามเข้มงวดเรื่องอิบาดัตและถือว่าเป็นลิขสิทธิ์ของอัลลอฮ์และรอซูลเท่านั้น แต่อิสลามให้อิสระสร้างสรรค์เรื่องดุนยาได้อย่างเต็มที่ ตราบใดไม่ขัดแย้งกับหลักการอิสลาม
ดังนั้นทุกคนต้องเข้าใจหลักการพื้นฐานของอิบาดัตและอาดัตให้ดี
เรื่องอิบาดัต เราต้องมอบหมายให้เป็นเรื่องของอัลลอฮ์และรอซูล เรามีหน้าที่ปฏิบัติตามเท่านั้น เรื่องอาดัต อัลลอฮ์และรอซูลมอบหมายให้เราคิดค้น สร้างนวัตกรรมอย่างสุดความสามารถ ตราบใดที่ไม่ขัดกับหลักการ
อย่าอุตริ คิดค้น สร้างนวัตกรรมในเรื่องอิบาดัต แต่กลับลอกเลียนเรื่องอาดัต โดยไม่คิดที่จะพัฒนาเลย
คนยุคก่อนเขาจะเลียนแบบเรื่องอิบาดัตอย่างเคร่งครัด และสร้างนวัตกรรมเรื่องอาดัตอย่างสุดความสามารถ พวกเขาจึงสามารถครองโลกนี้ได้
ยุคเรา คอยสร้างนวัตกรรมด้านอิบาดัต แต่กลับเฉื่อยชาด้านอาดัต เราจึงถอยหลังเข้าคลอง และถูกทิ้งห่างจากความเจริญ
ขอย้ำ อิบาดัตเป็นเรื่องอัลลอฮ์และรอซูลกำหนด ส่วนอาดัตเป็นสิ่งที่เราต้องพัฒนา
เขียนโดย ผศ.มัสลัน มาหะมะ